مبانی نظری و ادبیات تحقیق سلامت عمومی خانواده

قسمتی از متن:

سلامت عمومی[1] و تعاریف آن



مشکل است بتوان یک تعریف دقیق و همه جانبه از سلامت عمومی ارائه داد یکی از دلایل آن دامنه وسیع نگرش ها و دیدگاه های افراد در سلامت است (کورتیس، 2000؛ ترجمه سهرابی، 1382).

معنای لغوی ریشه سلامتی، کامل بودن[2] است. این واژه در زبان های انگلوساکسون از ریشه ای گرفته می شود که واژه های کامل[3]، بی عیب[4] و مقدس[5] هم از آن گرفته شده اند(حسینی، 1370). سلامت[6] سازه پیچیده ای­است و منظور از آن تجربه و کنش وری بهینه روانشناختی می باشد؛ اگر چه سوال (حال شما چطور است» بسیار ساده به نظر می رسد، نظریه پردازان معتقدند که موضوع سلامت بسیار پیچیده و بحث برانگیز است. از شروع تلاش های عقلانی آدمیان تاکنون بحث های قابل ملاحظه ای در مورد تجربه بهینه و اینکه «زندگی خوب[7]» چگونه بناء می شود، صورت گرفته است؛ چگونگی تعریف ما از سلامت بر اعمال حکومتی، آموزشی، درمانگر، پدر و مادری کردن و همه تلاش هایی که با هدف تغییر آدمی برای بهتر شدن صورت می گیرد، تاثیر می گذارد (رایان و دسی[8]، 2001).

کورسینی[9] (2002) بهزیستی را حالت نفی از خوب بودن که شامل شادمانی، عزت نفس و رضایت از زندگی است تعریف کرده است. او معتقد است سلامت عمومی حالتی از ذهن است که به وسیله بهزیستی هیجانی، رهایی نسبی از اضطراب و نشانه های ناتوان کننده و ظرفیتی برای ساختن روابط سازنده و انطباق با درخواست های معمولی و استرس های زندگی مشخص می شود (به نقل از توفیقی، 1386).

در فرهنگ پزشکی کمپل[10] (به نقل از پور افکاری، 1380) سلامت عمومی چنین تعریف شده است: احساس رضایت و بهبود روانی و تطابق کافی اجتماعی با موازین مورد قبول هر جامعه. هم چنین در فرهنگ روانشناسی ریبر[11] (1995) شامل 2 صورت است:

الف: سلامتی روانی. زمانی به کار می رود که شخص دارای سطح بالایی از عملکرد سازگاری و تطابق عاطفی- رفتاری باشد به طوری که این واژه مقابل واژه بیماری در حالت پزشکی منطقی و بالینی به کار می رود؛

ب: سلامت عمومی. هنر پرورش و نگهداری از سلامت عمومی (علوی، 1382).

کاپلان[12] سلامت عمومی را حالتی از بهزیستی احساس کنار آمدن با جامعه و رضایت بخش بودن موقعیت های شخصی و ویژگی های اجتماعی می داند (بازرگانی، 1382). سازمان بهداشت جهانی(1948) سلامت عمومی را چنین تعریف کرده است: حالت سلامت کامل جسمانی، روانی و اجتماعی و نه فقط عدم حضور بیماری یا ضعف و سستی (دیماتئو و مارتین[13] 1998؛ به نقل از میر حکاک، 1382). دانشمندان در تبیین سلامت سه الگوی عمده پزشکی، محیطی و کلی نگر را برگزیده اند(ادلین و همکاران، 1999، به نقل از دانش نیا، 1386):

1) الگوی پزشکی[14]: عقیده کلی الگوی پزشکی اینست که سلامت یعنی فقدان یک یا چند مورد از موارد مرگ، بیماری، ناراحتی، ناتوانی، نارضایتی که در انگلیس به آنها "5D"[15] گفته می شود. بنابراین اگر فرد بیمار در حال مرگ نباشد در حالت سلامت به سر می برد. پیروان الگوی پزشکی عمدتاً بر تبیین زیست شناختی یک بیماری متکی بوده و تمایل دارند بیماری را بر حسب بدکاری اندام ها، سلول ها و سایر سیستم های زیست شناختی مانند بیماری کبد، قلب یا کم خونی و ... تبیین کنند.

2) الگوی محیطی[16]: این الگو از تحلیل نوین اکوسیستم و خطرات محیطی به سلامت انسان پدید آمده است. در این الگو سلامت بر حسب کیفیت سازش یافتگی فرد با محیط به هنگام تغییر شرایط تعریف شده است. این الگو تاثیرات وضعیت اقتصادی، اجتماعی، آموزشی و عوامل محیطی چندگانه بر سلامت شخص را دربرمی گیرد. براساس این رویکرد بیماری و عدم سلامت یعنی ناموزونی انسان با تعاملات محیطی.

3) الگوی کلی نگر[17]: این الگو سلامت را بر حسب کلیت شخصی، و نه بر اساس بخش بیماری از بدن تعریف می کند. الگوی کلی نگر، جنبه های فیزیولوژیکی، روانی، هیجانی، اجتماعی، معنوی و محیطی افراد و جوامع را شامل می شود و بر سلامت بهینه، پیشگیری از بیماری و حالت های روانی و هیجانی مثبت، متمرکز است. بعضی از دانشمندان در تعریف و تبیین سلامت از نظریه سیستمی[18] سود می جویند. براساس این دیدگاه که در واقع تعبیر دیگری از الگوی کلی نگر است، هر قسمت از سیستم مستقل بوده و زیر عنصرهای خاصی برای خود دارد، عنصرها به صورت تقابلی با همدیگر ارتباط دارند به طوری که اختلال در تعادل حیاتی در هر سطحی مستلزم سازش یافتگی کل سیستم است.

موضوعات سلامت عمومی شامل ارتقاء کنش وری بهینه و به همان میزان، مداخله و کاهش نارسا کنش وری می باشد. سلامت عمومی شامل دو بعد گسترده می باشد: اول، سلامت عمومی شامل عدم حضور نارسا کنش وری در جنبه های روانشناختی، هیجانی، رفتاری و اجتماعی می باشند. منظور از نارسا کنش وری، اختلال در زندگی روزمره است. دوم، منظور از سلامت عمومی، کنش وری بهینه در ابعاد روانشناختی و اجتماعی می باشد(جدول 1-2 از کیوس و لوپز[19]، 2002؛ به نقل از سلطانی، 1383).